در روزها و ماههای اخیر بحث پیرامون شبکههای ماهوارهای خارج از کشور، آسیبهای اجتماعی- فرهنگی آن برای جامعه و راهکارهای مقابله با تاثیرات مخرب آن، از مسائل مهم و اساسی مورد بحث در میان اندیشمندان، سیاسیون و به ویژه مجریان نهادهای دولتی ذیربط تبدیل شده است.
ابعاد و اثرات کوتاه مدت و دراز مدت ماهواره به عنوان یکی از فراگیرترین و موثرترین وسایل ارتباط جمعی، همیشه دارای اهمیت بوده، اما با گذشت زمان و تغییرات اساسی در شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور و جهان، هرروز به این ضرورت افزوده میشود. اگر در گذشته فقط چند شبکه ماهواره ای فارسی زبان مانند بی بی سی یا صدای آمریکا با جهت گیری و اهداف سیاسی خاص و هدایت شده از سوی دولتهای انگلیس و آمریکا وجود داشت؛ اما در چند سال اخیر شبکههای با اهداف کاملا متفاوت مانند من و تو1 و2، فارسی Farsi1،pmc و… به وجود آمده اند و در مدت زمان بسیار محدود مخاطبان بسیاری در بین مردم و به ویژه کانونهای خانوادگی به خود اختصاص دادهاند.
بنابراین جنگ نرم رسانهای بر ضد جامعه ایرانی در ظاهر و محتوا فراگیرتر شده و ابعاد بسیار وسیعی پیدا کرده است. شبکههای کمتر سیاسی جدید بیشتر به مسائل فرهنگی و اجتماعی تکیه کرده و خانواده و روابط انسانی به عنوان بزرگترین سرمایه جامعه را هدف قرار دادهاند. به عنوان مثال برخی از شبکههای ذکر شده با پخش فیلم و سریالهای شبانه روزی اهدافی مانند ترویج خانوادههای بی سامان و لجام گسیخته در مقابل ساختار سنتی خانواده، ترویج و عادی جلوه دادن خیانت زن به همسرر و البته شوهر به زن، بیاهمیت جلوه دادن احترام به والدین، عادی جلوه دادن رابطه جنسی دختر و پسر قبل از ازدواج تا حد باردار شدن دختر خانواده، هویت زدایی از مفهوم خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی مستقل و مؤثر، عادی جلوه دادن سقط جنین برای دختران قبل از ازدواج به عنوان راه حلی طبیعی برای رفع دلهرههای احتمالی در روابط جنسی دختر و پسر، تعصب زدایی از کانون خانواده و ترویج بی تفاوتی نسبت به حریم خانواده، ترویج مفهوم زندگی با دیگران به جای ازدواج ( جالب است بدانیم این مفهوم سالهاست در برخی تولیدات روتین تلویزیونی خودمان هم تبلیغ میشود)، ترویج فمینیسم و کم رنگ کردن نقش مرد در جامعه در حد کسی که تنها جهت رفع نیازهای جنسی زن خلق شده است!، مخدوش نمودن رابطه فرزندان پسر و دختر در خانواده، افزایش تأثیر پذیری جنسی و خشونت در جوانان و نوجوانان بخصوص از طریق پخش موزیک ویدئوهای خاص و پیریزی و ایجاد آمادگی ذهنی تفکر شیطان پرستی در نوجوانان و جوانان
درمورد بحث ماهواره، چند سوال اساسی وجود دارد: شبکههای ماهوارهای فرصت هستند یا تهدید؟ بایستی از آنها استفاده کرد یا استفاده آز آنها غیر قانونی است و باید ممانعت به عمل آید؟ در عصر ارتباطات و دهکده جهانی بهترین روش مقابله و مواجهه با ماهواره و پیامدهای آن چیست؟
سوال و بحث اساسی این است که با وجود ممنوعیت قانونی وجود و استفاده از ماهواره در جامعه ایران، در حال حاضر شبکههای ماهوارهای حداقل در تهران و کلان شهرها، با استقبال زیادی مواجه شده و استفاده از آن روز به روز بیشتر میشود. بطوریکه مسئولان و سازمانهای مسئول را به فکر چاره اندیشی برای حل مشکل انداخته است. مثبت یا منفی بودن اهداف و کارکردهای شبکههای ماهواره ای و بودن یا نبودن آنها خود موضوع مفصلی است اما در حال حاضر و در جامعه ایران براساس مصوبه مجلس شورای اسلامیدر 23 بهمن ماه 1373، ورود، تولید، نصب، نگهداری و استفاده از تجهیزات ماهوارهای ممنوع است.
اگر بپذیریم که ماهواره تهدیدی کاملا جدی و ابزارجدیدی است که دشمنان و استکبار جهانی با اهداف دقیق ، برنامه ریزی و هزینههای میلیونی، برای آسیب زدن بر بنیانهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه ما طراحی کرده اند؛ بهترین راهکار و روش مقابله با آن کدام است. تاکنون راه حل عملی برای این معضل صورت نگرفته و در حد پیشنهاد راههایی ارائه شده است .
در سالهای گذشته و حتی در چند روز اخیر اخبار مختلفی از سوی نهادهای انتظامیو دیگر سازمانهای ذیربط مبنی بر جمع آوری ماهوارهها مطرح شده است.به جز جمع آوری، وضع جرائم سنگین و مجازاتهای دیگر مهمترین پیشنهاد و تنها راهکار عملی شده به صورت ناقص و گهگاه در سالیان گذشته بوده است که به اعتقاد نگارنده این بدترین و ناکارامد ترین روش مواجهه با این پدیده است که به جز دامن زدن به نارضایتی بخشی از مردم وبدبین کردن آنها به نظام و ترغیب بیشتر جامعه به برنامهها و شبکههای ماهواره ای کارکرد دیگری نخواهد داشت. این بدان معنا نیست که بحث آسیب شناسی ماهواره ، ابعاد و راهکارهای مقابله با آن را رها سازیم و بالعکس از ضرورت پرداختن علمیو غیر احساسی و کارشناسانه با این پدیده بسیار حساس و جدی حکایت دارد.
قبل از پرداختن به هر بحثی بایستی به این سوال پاسخ داد که چرا شبکههای ماهواره ای خارجی با چنین استقبالی مواجه شده اند و از سویی شبکههای ملی داخلی اینقدردر موضع انفعال و ضعف قرار گرفته اند. با تشکیل گرو ههای کارشناسی از رشتههای علمیمرتبط با موضوع نقاط ضعف و قوت و ابعاد مختلف موضوع را بررسی و برای حل آن چاره اندیشی نماییم. چرا برنامه نود به عنوان یک برنامه ورزشی با زمان پخش در ساعت 5/11 بیش از5 میلیون مخاطب دارد؟